O‘ZBEKISTONDA GIMNASTIKA RIVOJLANISH TARIXI: Kirish
Gimnastika, boshqa sport turlari singari, turli tarixiy davrlarda jismoniy tarbiyaning an'anaviy va noan'anaviy vositalarining butun majmuasiga asoslanadi. Uning kelib chiqishini sirk san’ati rivojida izlash kerak, O‘zbek xalqining Milliy-tarixiy an’analaridan, birinchi navbatda, darvozchilar va masxaravozlar (arqonchilar va buffonlar) chiqishlarida, shuningdek, eng muhim asosi akrobatika bo‘lgan. Hatto chuqurroq va ko'pincha ilmiy asoslangan ildizlar tibbiy, sog'lomlashtirish va amaliy jismoniy madaniyatning elementlari va butun sohalarida mavjud. Buni “Alpomish” dostoni, Ibn Sino asarlari, Amir Temur davri ham tasdiqlaydi.
1880 yilda maxsus komissiya Turkiston oʻlkasidagi toʻrt yillik cherkov maktablari dasturini ishlab chiqdi, unda asosiy darslardan tashqari gimnastika darslari ham kiritildi. Ammo bir necha yil o'tgach, gimnastika dasturdan olib tashlandi, mutaxassislar yetishmasligi, binolar va maxsus jihozlarning yo‘qligi sababli darslar to‘liq o‘tkazilmagan. Doimiy gimnastika ,ilan shug'unlanish faqat Toshkent erkaklar gimnaziyasida bo'lgan. Darslar erkin mashq qilish, piramidalar, marshlarni o'z ichiga oldi.
Yagona pedagogik oʻquv yurti 1879 yilda Toshkentda ochilgan Turkiston oʻqituvchilar seminariyasi edi. Uning maqsadi “Turkiston o‘lkasidagi rus va rus millatli maktablar uchun o‘qituvchilar tayyorlash” edi. Vaqti-vaqti bilan Toshkentda Sokol, Shved va Fransuz gimnastikasini tayyorlash uchun qisqa muddatli kurslar tashkil etilgan. Ta'lim narxi juda yuqori edi, chunki kurs ishtirokchilari soni, qoida tariqasida, atigi 10-15 kishi edi.
1904 yilda "Gimnastika va jismoniy mashqlarni sevuvchilar jamiyati" tuzildi. Shuni ta'kidlash kerakki, o'sha paytda "gimnastika" tushunchasiga yugurish, sakrash, uloqtirish va boshqalar kiradi. Ammo bu birinchi gimnastika jamiyati bo'lib, ushbu sport turini yanada rivojlantirish jarayonida katta rol o'ynadi. U sportchilar guruhlari tashabbusi bilan tashkil etilgan va atigi 15-20 kishidan iborat edi. Jamiyat nizomida ta’lim muassasalarining o‘quvchilari unga a’zo bo‘lishi mumkin emasligi, chunki ular bilan gimnastika mashg‘ulotlari ham borligi qayd etilgan.
Toshkentda gimnastika va qilichbozlik maktabi ochilgandan so‘ng u yanada ommalashib, bu jamiyat a’zolarining soni ancha ko‘paygan bo‘lsa-da, avvalgidek gimnastika talablariga javob bermaydigan bir qancha mashqlarni o‘z ichiga oldi. Bunday musobaqalar bo'lmagan. 1910-yil 26-dekabrdan 1911-yil 2-yanvargacha Toshkentda boʻlib oʻtgan oʻrta taʼlim muassasalari oʻqituvchilarining birinchi Turkiston qurultoyida maktablarda jismoniy tarbiya muammolari muhokama qilindi. Jismoniy tarbiyaning maxsus bo'limi yaratildi, unda keng ko'lamli masalalar bo'yicha tavsiyalar ishlab chiqilgan: dasturlarning mazmuni, soatlar soni, o'qitish usullari va boshqalar. Yig'ilish qarorida shunday deyilgan: "Gimnastikani o'qitish ta'lim tizimida, ham erkak, ham ayol ta'lim muassasalarida muhim ahamiyatga ega".